vendredi 20 novembre 2009

Kanuni… i Lekë Dukagjinit ?!

*
4. Kanuni... i Lekë Dukagjinit ?!


A është libri me titull « Kanuni i Lekë Dukagjinit » një kanun i Lekë Dukagjinit?

Gjatë leximit të Kanunit: http://www.kanuniilekedukagjinit.blogspot.com/ nëse jeni sadopak kritik dhe i shikoni rrethanat e përshkruara, botimin e veprës, e tjera…ndoshta mund t’ia bëni vetës pyetjen: A është e drejtë që ky Kanun të quhet “Kanuni i Lekë Dukagjinit” apo jo?

Përgjijga në këtë pyetje mund të trajtohet në tri aspekte: afirmative, me rezervë dhe negative.

Së pari, të shohim përgjigjen afirmative. Nuk mund të mohohet fakti se përmbledhja e folklorit nga At Shtjefën Gjeçovi e botuar në vitin 1933 (katër vite pas vdekjes së autorit Gjeçovi) e mban titullin “Kanuni i Lekë Dukagjinit.” Dihet se titulli ka influencë të madhe për të paragjykuar një libër. Pra, kështu e ka titullin një libër, parathënien e së cilës e ka shkruar At Gjergj Fishta. Këto fakte janë të pamohueshme.

Së dyti, sa i përket aspektit të vënies në dyshim të kësaj teze, vetë Gjergj Fishta në parathënien e tij i lë historisë të konfirmojë se a është kanuni i Lekë Dukagjinit apo jo. Ja një citat nga parathënia: “Por pse i thonë: i Lekë Dukagjinit? qe nji çashtje e cilla enè nuk âsht zhvillue krejt mirë e me sugurí të plotë. Nji palë thonë, se quhet i Lekë Dukagjinit, per arsye qi ky Leka e paska mledhë e kodifikue i pari. Ktij mendimi duket se ká kêne edhè Dr. Milan Šufflay, i cilli ne librin e vet «Serbtë edhè Shqyptarët» (perkthye prej slavishtes) thotë në faqe 90 – «Gojdhâna, mbas së cillës këto zakone ligjare të quejtuna me êmnin «Kanuni i Lekës», âsht në lidhje me Lekën III. Dukagjinin» (1459-1479).”

Kështu, akademiku shqiptar Fishta e përfundon parathënien e tij : “Per ket punë thonë nji palë, se Kanuni quhet i Lekë Dukagjinit, jo pse ká kênë kodifikue prej Lekë Dukagjinit, por pse ká kên zbatue nder «Lekë» e «Dukagjin»; pra: «Kanuni Lekë-Dukagjin», e jo i «Lekë Dukagjinit». Kto çashtje tash i zhvillon me kohë historija.”

Së treti, sa i përket përgjgjes negative, me një fjalë, libri që quhet “Kanuni i Lekë Dukagjinit” nuk ka qenë i kodifikuar nga Lekë Dukagjinit, mund të kalojmë në aspektin historik e shkencor. T’i marrim si analizë tri fjalë nga kanuni: “duhani”, “kafja” dhe “pushka.” Këto tri fjalë emërojnë tri prodhime në Kanun sikur të ishin ato në kulmin e përdorimit të tyre. E vërteta është se këto produkte kanë arritur në trojet shqiptare, Ballkan ose Evropë shumë vjet pas vdekjes së Lekë Dukagjinit.

T’i shohim tri fjalët:

Fjala “DUHAN” (duhàn). Edhepse nuk kam parë shumë kushtetuta e ligje në botë që kodifikojnë pirjen e duhanit (tani ka filluar të ndalohet konsumimi i tij në nvende publike) ajo që më intereson këtu është termi i cili përdoret në Kanun. Princi Lekë Dukagjini ka vdekur në vitin 1459 ndërsa Kristof Kolomboja e ka parë për herë të parë duhanin kur ka shkuar në Amerikë në vitin 1492, pra 33 vite më pas. Imagjinoni sa kohë është dashur që të komercializohet duhani në Evropë e në Shqipëri!!!

U përpoqa ta numëroj fjalën “KAFE” në Kanun dhe qëllova në të së paku 16 herë. Ju jap një citat nga Wikipedia në anglisht dhe në frengjisht. “Në vitin 1583, një mjek gjerman, Leonhard Rauwolf, pasi u kthye nga një udhetim 10 vjetësh nga Lindja e Mesme, ishte evriopani i parë që foli për kafen… » Pra, vëtëm është folur për kafen në Evropë 122 vite pas vdekjes së princit Lekë Dukagjini. Imagjinoni sa kohë është dashur që të komercializohet kafja në Evropë e në Shqipëri!!!

I gjithë Kanuni, një përmbledhje folklori nga Gjeçovi, përbën një libër të vogël prej 106 faqesh. Ka rreth 41 500 fjalë. Fjala me origjinë sllave “PUSHKË” përdoret në Kanun së paku 79 herë. A u ngjan kjo gjë ligjeve tjera në botë?... Nuk është tema këtu. Këtu duam të analizojmë atë që vijon: A ka pasur pushkë në kohën e Lekë Dukagjinit, ku në të gjitha imazhet e shohim bashkëkohasin e tij, Gjergj Kastriti Skënderbeun, me shpatë në dorë e jo me pushkë në dorë?

Ka gjurmë në histori se pushka ka pasur disa forma primitive që nga shekulli i 17-të por formën e asaj “grykhollës” që përshkruhet në Kanun, që bartet mby supe e varet, e tjera... nuk e ka pasur para shekullit të 19 të, mëse tre shekuj pas vdekjes së Lekë Dukagjinit. Imagjinoni sa shumë ka dhënë kontribut Kanuni të komercializohet pushka (e të nxitet krimi e konfliktet) në trojet Shqiptare duke përdorur strategji komerciale të nivelit të ulët dhe duke e keqpëddorur emrin e princit Lekë Dukagjini!!!

Unë mendoj se përmbledhja e folklorit në lidhje me zakonet dhe traditat nga Gjeçovi është konribut i madh për popullin shqiptar sepse, i shkruar, Kanuni çmitizohet dhe mund të analizohet, siç po bëj unë tani. Jam i sigurt se pasi ta lexoni, edhe ju do të keni një botëkuptim tjetër për Kanunin. I kam bërë shumë herë pyetjen vetes se po të kishte qenë gjallë Gjeçovi kur është botuar Kanuni (4 vjet pas vdekjes së tij) a do të kishte pranuar që t’i vihet në titull emri i princit të kohës së Skënderbeut?

Titulli “Kanuni i Lekë Dukagjinit” i vënë në një përmbledhjeje folklori që është kodifikuar, pra që ka marrë formën e ligjit (formë e cila e bën kodin më sharlatan në botë dhe e turpëron tërë popullin shqiptar në botë) është mungesë e respektit ndaj Lekë Dukagjinit dhe nënçmin i gjykimit dhe intelegjencës së të gjithë shqiptarëve të alfabetizuar.


Më në fund, meqë ra fjala tek flalët, një nga fjalë më të përmendura në Kanun është edhe termi “GJAK” (në kutimin “gjakderdhje”, “vrasje”,“krim...”) Shkoni në adresën http://www.kanuniilekedukagjinit.blogspot.com/ dhe numërojeni atë fjalë ose bëni kërkime tjera sipas dëshirës dhe imagjinatës suaj.